"DEKADA ALTERNATYWNEJ REWITALIZACJI"

MIEJSKIE NARRACJE PRZESTRZENNE rozdział I/ 2011, ISBN 978-83-63304-00-3

"DEKADA ALTERNATYWNEJ REWITALIZACJI" text by Centrala (Gosia Kuciewicz), p. 42-47, lato 2011

Dziesięć lat temu, gdy powstawała CENTRALA, dyskusja publiczna na temat przestrzeni miejskich dopiero się rozwijała. Temat miał szansę zaistnieć na początku lat 90-tych, a dziesięcioletni okres w przekształceniu miast to zaledwie początek. Projekty inicjowane były odgórnie, brali w nich udział planiści i urbaniści powiązani z urzędami miejskimi,  dotyczyły odnowy najbardziej prestiżowych miejsc i zmian wynikających z inwestycji infrastrukturalnych. Mieszkańcy uczestniczyli w dyskusji jedynie wyrażając sprzeciw. Dla młodych architektów jedyną drogą wypowiedzi na temat miasta były publiczne konkursy “urbanistyczno-archiektoniczne”, organizowane zazwyczaj jako studialne. Dla nas, oprócz doświadczeń warsztatowych z nagrodzonych prac konkursowych nie wyniknęły realne zmiany. Żaden z naszych projektów tego typu nie został zrealizowany.

Znaleźliśmy równoległą drogę wypowiedzi poza systemem, skupiliśmy się na prowokacjach w prasie (atrakcyjnych medialnie, fikcyjnych projektach, które były szeroko publikowane) oraz na niewielkich, tymczasowych interwencjach architektonicznych. Sztuka w przestrzeni miejskiej stanowiła dla nas bezpośrednią inspiracje, uświadomiła nam nowe narzędzia. Przy pomocy poza architektonicznych środków takich jak tymczasowa instalacja np. „Eruv” czy wydarzenia o charakterze artystycznym i społecznym (np. „Uśmiech Warszawy”) zaczęliśmy osiągać nasze cele: budować świadomość przestrzeni miejskiej, rewitalizować dysfunkcyjne przestrzenie publiczne, krystalizować struktury miasta w wyobraźni jego mieszkańców. Zbiorowa świadomość elementów z jakich składa się miasto ma ogromny wpływ na to jak samo miasto jest postrzegane, rozumiane i używane oraz w jakim kierunku podążają decyzje dotyczące jego przekształceń.
Dlatego obok wypowiedzi w konkursach architektonicznych ważnym dla CENTRALI stał się udział w procesach angażujących różne grupy użytkowników przestrzeni. Przykładami są debaty publiczne na temat roli kultury w mieście, warsztaty z mieszkańcami, akcje ratowania traconego dziedzictwa (powojennego modernizmu, zanikających struktur urbanistycznych, fenomenów przyrodniczych jak Skarpa Wiślana czy sama rzeka).
Po kilku latach ożywienia publicznej debaty na temat miasta działania oddolne to coraz częstsze zjawisko. Tymczasowe interwencje to już klasyczne architektoniczne narzędzie, kategoria projektowa. Obok biur specjalizujących się w architekturze mieszkalnej, architekturze wnętrz czy krajobrazu istnieją biura zajmujące się działaniami w przestrzeni publicznej i do takich zaliczana jest CENTRALA. Dla projektantów jest to dziedzina bardzo atrakcyjna. O ileż bardziej interesująco jest działać na pograniczu socjologii, architektury i sztuki niż walczyć ze skomplikowanymi procesami inwestycyjnymi. Ta młoda dyscyplina architektoniczna trudna jest jeszcze do ocenienia ale jej pierwotna siła słabnie. Tymczasowe interwencje coraz częściej stanowią sezonową atrakcję i znikają nie prowadząc do dłuższej debaty, nie powodując realnych zmian. Eksploatacja języka interwencji, wiele nieudanych przykładów lub obiektów bez wyraźnej funkcji odbiera moc tego narzędzia. Przykłada się do tego branża reklamowa, coraz częściej sięgająca po „sztukę” w przestrzeni publicznej jako miejsce na product placement.

Dziś CENTRALA zastanawia się co można robić dalej. Przy bardziej partnerskiej postawie władz postrzegamy miejskie interwencje jako narzędzie do uruchamiania wieloletnich procesów wypracowywania zmian w przestrzeni publicznej. Projektowane obiekty o walorach użytkowych, wypracowane z mieszkańcami - użytkownikami, stają się elementami krystalizującymi zmiany w przestrzeni publicznej. Przykładem jest projekt „Stadion siedmiolecia”, oddolna inicjatywa w której bierzemy udział wraz z innymi młodymi pracowniami, aktywistami, mieszkańcami i który dzięki procesowi w jakim powstaje, okazał się na tyle atrakcyjny dla władz miasta, że owocuje projektem na obiekt stały jeszcze przed powstaniem obiektu tymczasowego.

12/2011